Câu chuyện trà Việt

Trà - mang nơi gọi là chè, thức uống đa dạng của người Việt và phổ quát nước. Thật ra, chè là cây chè - vật liệu làm cho ra sản phẩm trà.

Sau lúa, chè là mẫu cây gắn bó đặc thù sở hữu người Việt - Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Tại Việt Nam, những nhà kỹ thuật đã sắm thấy cây chè hóa thạch ở đất tổ Hùng Vương (Phú Thọ). Ở độ cao trên hai.500m của đỉnh Hoàng Liên Sơn với những khu rừng chè hoang dã, cây cao tới 30m, thân mấy người ủ ấp, ước tính gần ngàn năm tuổi.

Sau cây lúa, chè là mẫu cây gắn bó đặc biệt sở hữu người Việt. Nó mang mặt trong mỗi gia đình, mọi nghi lễ từ cưới hỏi, thượng thọ đến ma chay, giỗ chạp… là bạn của người Việt, bất đề cập sang hèn.

Cây chè kén đất, kén cả khí hậu, nhưng đã bén rễ ở đâu thì thủy chung bền bỉ. mang khi chỉ mươi bụi quành nhà, khi cần vặt mấy lá, vò cho ra nhựa rồi nấu tươi - gọi là chè xanh, uống bằng chén bằng tô. Mùa thu hoạch phải chăng nhất là “tiền Thanh Minh”, lúc mùa đông vừa đi qua, nắng xuân hứng tình đón gió đầu năm nồng ấm. thời điểm tuyệt vời để hái là sớm tờ mờ, lúc cả đồi chè đang chìm trong sương mù ngái ngủ. tương truyền, chè được hái bởi các sơn nữ đồng trinh, chỉ dùng móng tay khẽ khàng bấm đọt, da giết thịt chạm vào sẽ khiến cho loãng hương trà. Hái xong phải “sao suốt” tay chân bởi những nghệ nhân.

Chế biến chè đã cầu kỳ nhưng thưởng ngoạn trà mới phức tạp, được nâng lên thành nghệ thuật, thành bản sắc văn hóa dân tộc. Người Việt có cách thưởng ngoạn trà riêng - gọi là Trà phong, mặn mà chất Việt. Người nhỏ pha trà cho người to, nữ giới pha trà cho đàn ông. Trà phong, khởi nguồn trong khoảng các chùa chiền nên được gọi là Thiền trà. Uống trà và tụng kinh thay cơm sáng và chiều tà, khi đời sống phàm tục bủa vây tứ bề. Thưởng trà để tỉnh mộng è cổ, rửa lòng tục. Trà ngon nhờ cách pha. Dù chỉ mấy phút nhưng không học và thiếu thật tâm thì cả đời khiến hỏng. Người pha trà chuyên nghiệp được gọi là trà sư, nước pha được gọi là trà hữu. Trà ngon phải đúng lửa, đúng nước, đúng thầy. Người xưa đúc kết “Sơn thủy thượng, giang thủy trung, tĩnh thủy hạ” (nhất nước đầu nguồn suối, nhì nước sông sạch, ba nước giếng khơi), thứ 4 mới tới nước mưa, hứng bằng chậu sành để giữa sân, khi mưa được chừng mươi phút. Kỳ công như các vua chúa và cụ Nguyễn Tuân thì hứng sương đêm đọng trên từng lá sen gộp lại.

Chế biến chè đã cầu kỳ nhưng thưởng ngoạn trà mới phức tạp, được nâng lên
thành nghệ thuật, thành bản sắc văn hóa dân tộc

Trà cụ cũng rất cầu kỳ. Xưa phải mang hai ấm đồng, bên trong sở hữu 5 kim hỏa nước mới mau sôi. hai ấm thay nhau giữ nước sôi trên lò than. Ấm trà phải bằng đất sét như chu sa hoặc gan gà, vừa đủ một “tuần” trà. Ấm được nặn bằng tay, mỗi ấm là 1 tác phẩm nghệ thuật. lúc thả ấm ko vào chậu nước sẽ nổi đều, tìm về phải luộc bằng nước trong sáng mấy lần để khử hết mùi đất. Chén uống trà có 2 cái. Chén tướng (tống), cao và thanh mảnh. Chén quân, thấp và nhỏ hơn; kiểu chén hạt mít hay chén mắt trâu. Người pha trà tuyệt đối ko tiêu dùng tay bốc trà mà tiêu dùng thìa tre hoặc gỗ để múc. Họ ko được sử dụng các dòng nước hoa hoặc mỹ phẩm. Cả các người mang mùi mồ hôi cũng khiến hỏng trà.

Pha trà, trước hết phải tráng ấm bằng nước sôi. sử dụng thìa múc trà vào ấm gọi là ngọc diệp hồi cung. “Rửa” trà cũng bằng nước sôi gọi là cao sơn trường thủy. Sau Đó châm nước ngập trà, để vài phút cho ngấm gọi là hạ sơn nhập thủy. Lượng nước chỉ vừa đủ số người uống. Chén xếp vòng tròn, rót mỗi lượt một ít để chất lượng đồng đều. Lần đầu, ấm kề mồm chén, lần tiếp theo, đưa lên cao, róc rách mà ko bắn ra ngoài và những chén phải đều nước. khi rót, nét mặt phải tươi vui, mồm cười hoa nụ, duyên dáng và uyển chuyển. khi dâng trà, tiêu dùng ngón giữa tay phải đỡ đáy chén, ngón trỏ và ngón loại đỡ miệng chén gọi là tam xe loan ngọc. Người dâng và nhận đều khá cúi đầu. Người nhận chuyển chén bằng tay trái, mắt nhìn theo rồi đưa sang tên phải gọi là du sơn lâm thủy. khi cầm chén, lòng bàn tay quay vào trong, dâng chén sát mũi để thưởng hương trà, tay che mồm hớp 1 hớp nhỏ; mím mồm, nuốt nhẹ cho hương trà thoát ra mũi và đọng lại trong cổ, rồi nuốt nước bọt tuần tự để cảm nhận hết vị trà.

Thật lạ! Chưa thấy ai ôm đồm nhau, gây lộn hay khiến cho bậy khi uống trà. Bởi uống trà là thú tao nhã dành cho người lịch lãm. Nhìn cách thức uống trà biết ngay tính phương pháp.